اهداف سفر احمد الشرع به ترکیه

به گزارش راهبرد معاصر؛ همچنان که پیش بینی می‌شد، احمد الجولانی یا احمد الشرع رییس حکومت انتقالی، ریاض پایتخت عربستان سعودی را به عنوان نخستین مقصد سفر خارجی خود به عنوان رهبر جدید سوریه انتخاب کرد. اما مقصد دوم او کاخ بش تپه در آنکارای پایتخت ترکیه خواهد بود.

به نظر می‌رسد که ترکیه در جریان تازه‌ترین رقابت‌های سیاسی منطقه، تمایل داشته که الشرع کشور‌هایی نظیر امارات، مصر و قطر را به عنوان مقصد بعدی انتخاب نکند و حتماً به ترکیه برود. البته با این تفاوت که الشرع شخصاً برای رفتن به ریاض ابراز تمایل کرده بود، اما سفر به ترکیه، بنا به دعوت رجب طیب اردوغان رییس جمهور این کشور صورت می‌گیرد.

فخرالدین آلتون مدیر ارتباطات نهاد ریاست جمهوری ترکیه با انتشار یک بیانیه رسمی گفته است: «احمد الشرع رئیس جمهور انتقالی جمهوری عربی سوریه، به دعوت رجب طیب اردوغان به آنکارا سفر خواهد کرد. چند و، چون حمایت ترکیه از دولت انتقالی و مردم سوریه و همچنین روابط ترکیه و سوریه مورد بحث قرار خواهد گرفت.»

به گفته آلتون، گام‌های مشترک دو کشور برای بهبود اقتصادی، ثبات و امنیت پایدار مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.

یکی از موضوعات مهم که برخاسته از سنت سیاسی سوریه است و هنوز هم از سوی مقامات آنکارا مورد تحلیل دقیق و واقع بینانه قرار نگرفته، هویت عربی است. سوریه در دوران بشار اسد نیز در مقطع عادی سازی روابط، ترجیح داد که اولین چراغ‌ها را با عراق، مصر، امارات و عربستان سعودی روشن کند.

در آغاز فعالیت الشرع و وزیر امور خارجه کابینه او یعنی الشیبانی، شاهد تکرار همان سنت بودیم و جهان عرب باز هم در اولویت اهداف دمشق قرار گرفت.

این همان موضوعی است که نشان می‌دهد در مقطع کنونی هم، سوریه به دنبال توسعه روابط با کشور‌های عربی است. اما در این میان، ترکیه موقعیت ویژه‌ای دارد که باعث شده مدریت روابط دمشق – آنکارا، از پیچیدگی و ابعاد فنی متفاوتی برخوردار باشد.

اول این که حکومت فعلی سوریه که از دل گروه موسوم به هیات التحریر الشام برخاسته، یک سازمان مورد حمایت ترکیه بوده و اغلب اعضای برجسته و وزاری فعلی نیز، به ترکیه نزدیک بوده‌اند یا در آنجا تحصیل کرده‌اند.

نکته دوم این است که سوریه یک مرز زمینی ۹۱۵ کیلومتری با ترکیه دارد و هنوز هم بخش وسیعی از مناطق غرب فرات در اشغال نیرو‌های مسلح ترکیه است.

سوم این که نزدیک به ۴ میلیون آواره سوری در ترکیه به سر می‌برند. نکته چهارم مربوط به حساسیت زنجیره تامین کالا و اقتصاد است و نکته آخر، درهم تنیدگی رویکرد‌های سیاسی – امنیتی ترکیه و پ. ک. ک با مناطق کردنشین شمال سوریه است.

دلایل بالا باعث شده که الجولانی یا الشرع، ناچار شود برای مدیریت روابط سوریه و ترکیه، همواره جانب احتیاط را در نظر بگیرد. اما ظاهراً ترک‌ها عجله فراوانی دارند و علاوه بر بسیاری از دیدار‌ها و تماس‌های محرمانه پشت پرده، تاکنون شاهد سفر چندین مقام دولت اردوغان به سوریه بوده‌ایم.

هاکان فیدان وزیر امور خارجه و ابراهیم کالم رییس سرویس اطلاعاتی ترکیه، هر کدام دست کم دو بار به سوریه سفر کرده‌اند و مهر‌ه‌های حساسی همچون انس الخطاب رییس فعلی استخبارات سوریه، در ترکیه تحصیل کرده و از مشورت مستقیم کالن و مشاور عرب زبان اردوغان، استفاده کرده است.

نگاهی گذرا به رفتار‌ها و رویکرد‌های سیاست خارجی اردوغان نشان دهنده این است که پس از بروز هر نوع تحول سیاسی، امنیتی و جنگ و آتش بس، تیم اردوغان فوراً وارد میدان می‌شود تا از تیم جدید الورود، مجموعه‌ای امتیاز جدید کسب کند.

همچنان که ۱۲ سال پیش و در جریان خیزش‌های تونس و مصر، شاهد چنین اقداماتی از سوی اردوغان و اعضای امنیتی، سیاسی و اقتصادی تیم او بودیم، بعد‌ها در سودان، سومالی، لیبی و افغانستان و قره باغ نیز همین رفتار را به وضوح مشاهده کردیم.

هنوز گرد و خاک فرار دولت اشرف غنی و ورود طالبان به افغانستان فرو ننشسته بود که تیم اردوغان، با وساطت قطر و پاکستان، با طالبان تماس گرفت تا هر جوری شده، کنترل امنیتی فرودگاه حامد کرزای کابل را در اختیار بگیرد. حالا هم رویکرد پیشین، با شدت و حدت بیشتری تکرار شده و از همان روز‌های نخست، مقامات حزب حاکم ترکیه به دنبال آن بوده‌اند که در سوریه امتیاز طلایی بگیرند.

کداوم اولویت‌ها در دستور کار هستند؟

نگاهی به مواضع و اظهارات اخیر اردوغان، فیدان، کالن و عمر پولاد (وزیر بازرگانی ترکیه) نشان دهنده این است که دولت آنکارا بسته و مجموعه‌ای از خواسته‌ها و پیشنهادات را برای ارائه به احمد الشرع آماده کرده و اهداف اصلی عبارتند از:

الف) تلاش برای یک توافق امنیتی جدید با حکومت انتقالی سوریه به منظور مهار نهاد‌های اقماری پ. ک. ک در شمال سوریه.

ب) اتخاذ تصمیمات مشترک در مورد چند و، چون حضور یا عدم حضور نظامیان آمریکایی و روسی در سوریه.

ج) احیا و اجرای توافق تجارت آزاد بین ترکیه و سوریه.

د) تلاش برای برداشتن بیشترین میزان از کیک بزرگ درآمد‌های ناشی از بازسازی سوریه برای پیمانکاران ترکیه.

ه) فروش پهپاد و تسلیحات نظامی تولیدی ترکیه به سوریه.

و) تلاش برای امضای توافق پیمانکاری نفتی با سوریه.

ز) سازماندهی رسانه‌ها و ارگان‌های فرهنگی و امنیتی برونمرزی ترکیه در سوریه.

ح) چانه زنی در مورد برخورداری نیرو‌های سیاسی تحت امر هادی البحرا در حکومت جدید. / تسنیم